Markmið Uppbyggingarsjóðs EES er að draga úr félags- og efnahagslegu misræmi innan evrópska efnahagssvæðisins og efla tvíhliða samstarf milli EES-EFTA ríkjanna og viðtökuríkjanna fimmtán:
Búlgaría, Eistland, Grikkland, Króatía, Kýpur, Lettland, Litháen, Malta,
Portúgal, Pólland, Rúmenía, Slóvakía, Slóvenía, Tékkland og Ungverjaland.
Með þátttöku Íslands í Uppbyggingarsjóðnum er lögð áhersla á að skapa tækifæri fyrir íslenskar stofnanir, sveitarfélög, fyrirtæki og frjáls félagasamtök til samstarfs við aðila í viðtökuríkjunum.
Samningur um nýtt starfstímabil Uppbyggingarsjóðs EES 2014-2021, með framkvæmdatíma til 2024, var undirritaður 3. maí 2016. Samningurinn kveður á um að heildarframlag EES-EFTA ríkjanna fyrir tímabilið skuli nema 1.6 milljörðum evra.
Viðtökuríkin gera sjálf tillögur um hvaða málaflokkum þau vilja starfa að í samstarfi við EES-EFTA-ríkin, en áherslusvið sjóðsins eru eftirfarandi:
- Nýsköpun, rannsóknir, menntun og samkeppnishæfni
- Félagsleg samheldni, vinnumál ungs fólks og minnkun fátæktar
- Umhverfi, orka og loftslagsmál
- Menning, borgaralegt samfélag, góðir stjórnarhættir, grunnréttindi og frelsi
- Réttlæti og innanríkismál
Innan þessara áherslusviða er síðan að finna 23 styrkjaáætlanir. Ein þessara áætlana fellur með beinum hætti undir verksvið sveitarfélaga: Svæðisbundin þróun og aðgerðir til að minnka fátækt. Nánar er fjallað um áætlunina hér að neðan.
Þessu til viðbótar má nefna styrkjaáætlanir á sviði Nýsköpunar, Menntunar og menningar, Orku- og umhverfismála, Samfélagslegra umbóta og Málefni flóttamanna. Allt eru þetta áætlanir sem falla að stórum hluta undir verksvið sveitarfélaga. Því er einnig vert að kanna mögulega þátttöku íslenskra sveitarfélaga í verkefnum sem falla undir þessar áætlanir.
Áætluninni er ætlað að styrkja verkefni á vegum sveitarfélaga og svæða sem glíma við félags- og efnahagslegar áskoranir, s.s. fátækt, félagslega einangrun, atvinnuleysi, skort á atvinnuuppbyggingu, nýsköpun og samfélagslegum endurbótum.
Þau ríki sem munu veita styrki í gegnum þessa áætlun eru eftirfarandi:
| Búlgaría | Áætlunin í Búlgaríu er samtals 35 milljónir evra og henni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Samband norskra sveitarfélaga tekur þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem séstakur sjóður hefur verið settur upp til þess að stuðla að samstarfi sveitarfélaga í Búlgaríu og EES-EFTA ríkjunum. Áætluninni var hleypt af stokkunum síðla árs 2018. |
| Eistland: | Áætlunin í Eistlandi er samtals 10,6 milljónir evra og henni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Tvær norskar heilbrigðisstofnanir, HDIR og FHI taka þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem norsk stofnun á sviði menningarminja, RA, mun einnig aðstoða við framkvæmd áætlunarinnar. Áætluninni verður hleypt af stokkunum á miðju ári 2019. |
| Króatía: | Áætlunin í Króatíu er samtals 25 milljónir evra og henni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Þá verður lögð sérstök áhersla á úrbætur í tengslum við menntun grunnskólabarna og allt að 60% áætlunarinnar má nýta í innviðauppbyggingu. Norsk stofnun sem starfar að alþjóðlegu samstarfi á sviði menntunar – DIKU tekur þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem séstakur sjóður hefur verið settur upp til þess að stuðla að samstarfi sveitarfélaga í Króatíu og EES-EFTA ríkjunum. Áætluninni verður hleypt af stokkunum um mitt ár 2019. |
| Lettland: | Áætlunin í Lettlandi er samtals 10 milljónir evra og henni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Samband norskra sveitarfélaga tekur þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem séstakur sjóður hefur verið settur upp til þess að stuðla að samstarfi sveitarfélaga í Lettlandi og EES-EFTA ríkjunum. Áætluninni verður hleypt af stokkunum um mitt ár 2019. |
| Malta: | Á Möltu verður settur upp s.k. „Small grant scheme“ sem er ætlað að styrkja lítil verkefni á bilinu 25-100 þúsund evrur. Heildarupphæð sjóðsins er 1 milljón evra. Verkefnum er ætlað að bæta lífsgæði innan samfélaga í borgum og bæjum þar sem lífskjör eru bág. |
| Póland: | Áætlunin í Pólandi er samtals 50 milljónir evra og henni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Samband norskra sveitarfélaga tekur þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem séstakur sjóður hefur verið settur upp til þess að stuðla að samstarfi sveitarfélaga í Pólandi og EES-EFTA ríkjunum. Áætluninni var hleypt af stokkunum 25. apríl 2019. |
| Rúmenía: | Áætlunin í Rúmeníu er samtals 25 milljónir evra og þar af eru 15 milljónir evra eyrnamerktar verkefnum tengdum Rómafólki. Áætluninni er ætlað að styrkja verkefni á eftirfarandi sviðum:
Samband norskra sveitarfélaga tekur þátt í þróun of framkvæmd þessarar áætlunar, auk þess sem séstakur sjóður hefur verið settur upp til þess að stuðla að samstarfi sveitarfélaga í Rúmeníu og EES-EFTA ríkjunum. Þá mun Evrópuráðið einnig aðstoða við framkvæmd áætlunarinnar. Áætluninni verður hleypt af stokkunum á miðju ári 2019. |
Á komandi tímabili verður aukin áhersla lögð á tvíhliða verkefni milli viðkomandi ríkja og hvers og eins EES-EFTA-ríkis og verður um 2% af framlagi til sérhvers ríkis varið til slíkra verkefna. Með þessari nýbreytni munu skapast einstök tækifæri til þess að efla samskipti Íslands og einstakra ríkja. Upplýsingar varðandi tvíhliða samstarf sjóðsins.
Til þess að tryggja sem best aðstoð við stofnanir, sveitarfélög og fyrirtæki á Íslandi, sem hafa áhuga á að taka þátt í verkefnum á vegum sjóðsins, munu Rannís og Orkustofnun halda áfram hlutverki sínu sem samstarfsaðilar stjórnvalda á Íslandi og í viðtökuríkjunum. Mannréttindaskrifstofa Íslands mun einnig aðstoða vegna samstarfs við frjáls félagasamtök.
Samband íslenskra sveitarfélaga mun einnig leitast við að aðstoða íslensk sveitarfélög sem hafa áhuga á þátttöku í verkefnum á vegum Uppbyggingarsjóðs EES. Frekari upplýsingar veitir Óttar Freyr Gíslason, forstöðumaður skrifstofu Sambands íslenskra sveitarfélaga í Brussel í síma 515 4902.
| Fyrir hverja? | Stofnanir, háskóla, fyrirtæki, sveitarfélög, félagasamtök, stúdenta og kennara o.fl. |
| Til hvers? | Styrkja verkefni í viðtakaríkjunum í fjölbreyttum málaflokkum, s.s. Nýsköpun, menntun og samkeppnishæfni; Félagsleg samheldni, vinnumál ungs fólks og minnkun fátæktar; Umhverfi, orka og loftslagsmál; Menning, borgaralegt samfélag og góðir stjórnarhættir. |
| Umsóknarfrestur? | Margir umsóknarfrestir á ári. |
| Hvert er markmiðið? | Uppbyggingasjóður EES var stofnaður í þeim tilgangi að vinna gegn efnahags- og félagslegum mismun í þeim ríkjum sem aðstoðina þiggja. Heildarupphæð sem varið verður til styrkja á árunum 2014 – 2021 er 1,6 milljarður evra. |
| Hverjir geta sótt um? | Hvert viðtökuríki setur fram og rekur sína styrkjaáætlun. Það þýðir að formlega verða stofnanir, sveitarfélög og fyrirtæki í þessum löndum að vera í forsvari fyrir umsókn um styrk til stjórnvalda í sínu landi. Tekið skal fram að kostnaður stofnana, sveitarfélaga og fyrirtækja frá Íslandi er greiddur í samræmi við þátt þeirra í verkefnunum og verðlag, laun, osfrv. á Íslandi. |
| Nánari upplýsingar: | Nánari upplýsingar um Uppbyggingarsjóð EES má nálgast á vef skrifstofu sjóðsins í Brussel (Financial Mechanism Office) þar sem einnig er hægt að fylgjast með auglýsingum eftir umsóknum um þátttöku í verkefnum. |